* Giải thích
– “Những điều sâu kín” là những suy tư, trăn trở, những cung bậc tình cảm, những nỗi niềm tâm sự không dễ dàng bộc bạch mà ẩn giấu trong sâu thẳm tâm hồn con người.
– “Mơ hồ” là những cảm xúc mong manh khó nắm bắt, khó diễn tả thành lời.
=> Nhận định đưa ra đặc điểm của thơ là tiếng nói của tình cảm, cảm xúc, phản ánh đời sống tâm hồn tình cảm, gửi gắm những suy tư, những nỗi niềm sâu kín cùng những cảm xúc mơ hồ mong manh của nhà thơ
* Bàn luận
– “Thơ của tôi là cánh cửa. Không cho ai mở dễ dàng” vì thơ ca gửi gắm những điều sâu kín nhất.
– Thơ là tiếng nói của tình cảm, cảm xúc. Thơ ca không chỉ phản ánh hiện thực mà còn phản ánh đời sống tâm hồn tình cảm của nhà thơ, gửi gắm những suy tư, những nỗi niềm sâu kín cùng những cảm xúc mơ hồ mong manh. Thơ còn là những khoảnh khắc mơ hồ rung động trong trái tim của nhân vật trữ tình.
– Vì thế, muốn hiểu được đời sống tâm hồn tình cảm của nhà thơ, muốn cảm nhận được cái hay, cái đẹp của thơ, người đọc cần phải cảm nhận được những điều sâu kín, những cảm xúc mơ hồ mà nhà thơ gửi gắm vào tác phẩm.
* Kết nối với bài thơ Là Việt của Nguyễn Phan Quế Mai
– Bài thơ Là Việt đã gửi gắm những điều sâu kín và mơ hồ của nhân vật trữ tình cũng như của những người con Việt Nam xa quê hương.
+ “Thơ của tôi là cánh cửa. Không cho ai mở dễ dàng” vì thơ ca gửi gắm những điều sâu kín nhất. Nhân vật trữ tình trong bài thơ Là Việt đã gửi gắm điều sâu kín về một nỗi nhớ “Hồn Việt” khắc khoải trong sâu thẳm trái tim mình.
+ Đó là nỗi khắc khoải về nơi “chôn rau cắt rốn”; nơi kết tụ tình yêu của mẹ Âu Cơ và cha Lạc Long Quân, là nơi kết tụ những nhân duyên của cuộc đời, vũ trụ; về nơi “ta” được lắng nghe những lời ru đầu tiên trong cuộc đời. Lời ru của mẹ, lời ru của tiếng Việt từ ngàn xưa.
+ Đó là nỗi nhớ về một thời ký ức tuổi thơ vất vả nhọc nhằn nhưng ắp đầy kỉ niệm, ắp đầy những “hương đồng gió nội” với vị mặn mòi của châu thổ, vị ngọt bùi của hạt gạo, hương thơm của những “chẽn lúa đòng đòng”, với những cánh cò, những buổi chiều “gom rơm mục đồng về lót gối”.
+ Đó là tình yêu, niềm tự hào về vẻ đẹp hùng vĩ của dải đất hình chữ S với những “Châu thổ Cửu Long”, với những dãy Trường Sơn điệp trùng và những dòng “Hồng Hà phù sa” cuộn trào sóng vỗ.
– Thơ còn là những khoảnh khắc mơ hồ rung động trong trái tim của nhân vật trữ tình.
+ Đó là những xúc cảm, những nỗi nhớ bâng khuâng khi nhân vật trữ tình dạo bước trên những phố phường tráng lệ và chợt nhớ về “bến”, về “Cội nguồn văng vẳng à ơi/ Mái đình cong trăng khuyết/ Triền sông mướt câu hò”
+ Đó là niềm tự hào kín đáo, sâu thẳm về “dòng máu Lạc Hồng” về một giấc mơ được trở về “ôm ấp” những tiếng sóng biển Đông.
– Để gửi gắm những điều sâu kín, mơ hồ của nhân vật trữ tình, nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai đã sử dụng những hình thức nghệ thuật độc đáo: nhan đề, cấu tứ thơ độc đáo; thể thơ tự do; ngôn ngữ giàu hình ảnh, giàu cảm xúc; giọng điệu nhẹ nhàng, da diết; sử dụng kết hợp các biện pháp tu từ.
* Đánh giá
– Khẳng định “những điều sâu kín”, những cảm xúc “mơ hồ nhất” của Nguyễn Phan Quế Mai qua bài thơ Là Việt: Đó là nỗi nhớ da diết; niềm tự hào về vẻ đẹp của quê hương; tình yêu quê hương sâu sắc, chân thành; khát vọng được trở về đất Việt. Từ đó, đánh thức trong mỗi chúng ta, những người con Việt Nam nói chung và nhất là những người Việt đang ở thật xa bên “Trời Tây” nhận thức sâu sắc hơn về cội nguồn của chính mình, về dòng máu Việt, dòng máu Lạc Hồng đang chảy trong huyết quản của mỗi người để luôn nuôi dưỡng tình yêu, niềm tự hào, tinh thần trách nhiệm đối với với cội nguồn dân tộc và khát vọng để trở về.
– Khẳng định vai trò, sứ mệnh của thơ ca trong đời sống tinh thần của con người. Thơ ca là nơi gửi gắm những suy tư, nỗi niềm sâu kín, những rung động mơ hồ mong manh của con người, của nhà thơ.
– Mở rộng vấn đề: Tuy nhiên, không nên đề cao vai trò gửi gắm và bộc lộ cảm xúc của con người mà lãng quên tài năng nghệ thuật của nhà thơ. Để gửi gắm được những nỗi niềm sâu kín, những cảm xúc mong manh, thơ ca phải cần đến những yếu tố nghệ thuật đặc sắc.
– Rút ra bài học cho quá trình sáng tác và tiếp nhận thơ ca: Nhà thơ phải mở rộng tâm hồn để đón nhận những âm vang của cuộc đời và cả những âm vang sâu kín, mong manh trong tâm hồn con người. Đồng thời, nhà thơ còn cần lựa chọn những yếu tố nghệ thuật đặc sắc, độc đáo để thể hiện những xúc cảm, những suy tư, nỗi niềm đó. Và bạn đọc thơ cũng cần có tâm hồn đa cảm để cảm nhận cái hay, cái đẹp của thơ ca, để đồng điệu với nhà thơ.
